بازار آب شیرین کن های صنعتی در دنیا به سرعت در حال رشد است. فرایند اسمز معکوس نیز با پیش گرفتن از فرایند حرارتی، سهم اصلی این رشد را به عهده دارد. ظرفیت شیرین سازی آب دریا و آب لب شور در دنیا در سال ۲۰۱۷ به استناد گزارش انجمن بین المللی نمک زدایی(IDE) به نزدیک ۱۰۰ میلیون متر معکب در روز رسیده است.
*
در نیمه نخست سال ۲۰۱۷ طبق قردادهای منعقده ۱۴% (m3/d 282000) افزایش ظرفیت نسبت به سال ۲۰۱۶ ایجاد شده است. نمودار بالا بازار قراردادهای منعقده در پروژه های آب شیرین کن و ظرفیت در حال تولید حال حاضر آنها را نشان می دهد.. نیمه نخست سال ۲۰۱۷ رشد قابل توجهی در بازار در مقایسه با سالهای اخیر خصوصاً سال ۲۰۱۴ وجود داشته است.
*
منطقه خلیج فارس به دلیل کمبود منابع آب شیرین، بیشترین سهم از ظرفیتهای به وجود آمده از شیرین سازی آب دریا را در سالهای آینده به خود اختصاص می دهد. در حال که در سال ۲۰۱۶ کشورهای چین، سنگاپور و مراکش بیشترین ظرفیت سازی را در زمینه آب شیرین کن را انجام دادند.
*
کیفیت بازار شیرین سازی آب در دنیا
بازار آب شیرین کن های آب لب شور نشانه هایی از رشد را با ۲۹% افزایش در نیمه نخست سال ۲۰۱۷ نشان می دهد. واحدهای تصفیه آب لب شور برای مصارف عمومی در مقیاس کوچک و منابع آبی صنعتی بوده است. بنابراین رشد ظرفیت در این بخش کمتر بوده است. بیشتر این رشد در کشور چین که واحد های در مقیاس متوسط در اواخر سال ۲۰۱۶ به دو برابر مقدار آمریکا رسانیده است ایجاد شده است. همچنین یکی از پروژه های مهم در سال ۲۰۱۷ واحد BWRO به مقدار ۱۱۰,۰۴۰ m3/d مربوط به یک مجتمع پتروشیمی در نیجریه بوده است.
شیرین سازی آبهای شور با استفاده از روشهای اختلاط آب(Blending) نیز رشد خوبی را نشان می دهد. یکی از بزرگترین این واحدها، مجتمع آب شیرین کن مارینا در سنگاپور است. در این پروژه آب تنگه سنگاپور که شوری نسبتاً بالایی دارد با آب خام مربوط به سد مارینا که شوری کمتری دارد مخلوط می شود. کاهش شوری آب ورودی به آب شیرین کن، کاهش فشار اسمزی و کاهش مصرف انرژی را در بخش اسمز معکوس به دنبال دارد. یکی دیگر از پروژه های از این نوع مربوط به تأسیسات آب شیرین کن Durban واقع در آفریقای جنوبی است. این واحد آب شیرین کن به ظرفیت ۶۲۵۰ مترمکعب در روز توسط شرکت هیتاچی طراحی و ساخته می شود. در این پروژه آب دریا با پساب تصفیه شده شهری مخلوط و سپس به واحد آب شیرین کن هدایت می شود. نمودار زیر تغییرات مربوط به ظرفیت شیرین سازی آب دریا در بخش آب دریا و آبهای لب شور را برای قراردادهای منعقده در طی سالهای ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۷ نشان می دهد.
*
*
نمودار بالا نشان می دهد که پس از افزایش قابل توجه قراردادهای ساخت آب شیرین کن آب دریا طی سالهای ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۸ و اختلاف بالای میان قراردادهای منعقده در شیرین سازی آب دریا با آبهای لب شور، این روند در سال ۲۰۰۹ رو به افول گذاشته و حجم قراردادهای منعقده در بخش آب دریا به قراردادهای مشابه در بخش آّب لب شور کاهش قابل توجهی داشته است.
یکی از رویدادها و روندهای جدید در صنعت نمک زدایی، افزایش قابل توجه ظرفیت شیرین سازی واحدهای آب شیرین کن بسیار بزرگ(Extra large) در مقایسه با واحدهای متوسط و کوچک است. در زمانی که تعداد واحدهای آب شیرین کن بسیار بزرگ از کمتر از ۵ درصد در سال ۲۰۱۴ به حدود ۱۳ درصد در سال ۲۰۱۷ رسیده است، ظرفیت شیرین سازی این واحدها از حدود ۴۰ درصد به نزدیک ۸۰ درصد در این بازه زمانی افزایش پیدا کرده است. این بدان معناست که رویکرد اصلی در تأمین آب، طراحی و ساخت واحدهای آب شیرین کن بسیار بزرگ با هدف کاهش بهای آب تولیدی است.
نمودار زیر روند تغییرات تعداد و اندازه آب شیرین کن های در حال احداث را طی سالهای ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷ نشان می دهد. نکته قابل توجه این است که درصد ظرفیت شیرین سازی آب در واحدهای بزرگ، متوسط و کوچک از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷ بیش از ۲۵ درصد کاهش یافته است.
*
*
بررسی روند شیرین سازی آب در مناطق مختلف دنیا نشان می دهد که از سال ۲۰۰۱ تا کنون، منطقه خلیج فارس و دریای سرخ تقریباً بیشترین ظرفیت قراردادهای منعقده در زمینه شیرین سازی آب را به خود اختصاص داده اند. کشورهای حاشیه خلیج فارس و عربستان سعودی مهمترین کشورهای توسعه دهنده آب شیرین کن ها در این منطقه هستند.
بازار آب شیرین کن صنعتی در آسیای جنوب شرقی و چین در جایگاه دوم قراردادهای آب شیرین کن در دنیا قرار دارد. سنگاپور، تایوان و چین مهمترین کشورهای این منطقه در این منطقه هستند که در سال ۲۰۱۱ بیش از ۵/۱ میلیون مترمکعب در روز به ظرفیت شیرین سازی آب خود اضافه کرده اند. قراردادهای منعقده در زمینه آب شیرین کن در آمریکا نیز طی سالهای ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۷ رو به افول گذاشته و در سال ۲۰۱۷ به کمتر از نیم میلیون مترمکعب در روز رسیده است.
نمودار زیر ظرفیت قراردادهای منعقده در زمینه شیرین سازی و نمک زدایی آب را در مناطق مختلف جهان از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۷ نشان می دهد.
*
*
اسمز معکوس به عنوان اقتصادی ترین فرایند تولید آب شیرین طی سالهای اخیر فاصله خود را با فرایند آلترناتیو نمک زدایی یعنی فرایند حرارتی افزایش داده است. نمودار زیر مقایسه میان ظرفیت قراردادهای منعقده با فرایند اسمز معکوس و فرایند حرارتی را بین سالهای ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۵ نشان می دهد. فاصله میان ظرفیت قراردادهای منعقد شده در دو فرایند طی سالهای ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۵ به شدت افزایش پیدا کرده است. بهای پایین تر آب شیرین تولیدی در واحدهای آب شیرین اسمز معکوس نسبت به فرایند حرارتی مهمترین عامل پیشی گرفتن فرایند اسمز معکوس و اقبال به استفاده از روش غشایی یا ممبران اسمز معکوس است.